Sava Šumanović

Sava Šumanović
Сава Шумановић
Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1896 ; Vinkovci
Data i miejsce śmierci	30 sierpnia 1942 ; Sremska Mitrovica
Narodowość	serbska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	fowizm, kubizm, ekspresjonizm
Muzeum artysty	Šid
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sava Šumanović cyr. Сава Шумановић (ur. 22 stycznia 1896 w Vinkovci, zm. 30 sierpnia 1942 w Sremskiej Mitrovicy^[1]) – malarz serbski i jugosłowiański, przedstawiciel fowizmu i ekspresjonizmu.

Życiorys

Był synem serbskiego inżyniera Milutina Šumanovicia (1862-1937) i Persidy z d. Tubić (1875-1968)^[1]. W wieku 4 lat wraz z rodziną przeniósł się z Vinkovci do Šidu^[1]. Ukończył szkołę w Zemunie, gdzie uczył się malarstwa pod kierunkiem Isidora Junga^[1]. W latach 1914–1918 studiował malarstwo w Zagrzebiu, w klasie prof. Otona Ivekovicia. Dyplom uzyskał w 1918, w tym samym roku w Zagrzebiu jego prace wystawił Salon Ulrych^[1]. W 1920 wyjechał do Paryża, gdzie poznawał malarstwo kubistyczne i konstruktywistyczne pod kierunkiem André Lhote'a^[2]. W tym czasie spotykał się ze znanymi artystami francuskimi (Max Jacob) w kawiarni La Coupole na Montparnasse, a także z serbskimi malarzami i pisarzami mieszkającymi w Paryżu (Rastko Petrović). W latach 20. podróżował pomiędzy Królestwem SHS, a Francją. Pogarszający się stan zdrowia spowodował, że w 1930 za namową matki powrócił na stałe do Šidu^[1]. Dzięki staraniom matki w 1935 udało się zatrudnić śpiewaczkę z miejscowej kafejki, która zgodziła się pozować do aktów^[3]. Dzięki temu powstał cykl 60 obrazów Kupačica (Šidijanka), na których wszystkie kobiety mają tę samą twarz.

Największa wystawa jego prac (410 obrazów) została zaprezentowana we wrześniu 1939 na uniwersytecie w Belgradzie^[1]. W 1941 Šid stał się częścią Niepodległego Państwa Chorwackiego. Šumanović konsekwentnie podpisujący swoje obrazy cyrylicą i deklarujący się jako Serb pod koniec życia umieszczał na obrazach tylko datę jego powstania^[3]. 26 sierpnia ukończył ostatni swój obraz, fragment tryptyku Beračica^[3]. Aresztowany wraz z grupą 150 Serbów mieszkających w Šidzie trafił do obozu w Sremskiej Mitrovicy. W nocy 29/30 sierpnia 1942 został skazany na karę śmierci przez sąd ustaszowski, a rankiem zabity strzałem w tył głowy^[4]. Pochowano go w zbiorowej mogile na miejscowym cmentarzu prawosławnym.

Twórczość

Šumanović pozostawił po sobie blisko 600 prac, z czego 356 stanowią obrazy olejne^[3]. W jego pracach można dostrzec fascynacje fowizmem i ekspresjonizmem, ale stworzył także swój własny, unikalny styl co sprawiło, że stał się jednym z najbardziej znanych malarzy serbskich XX wieku^[1]. W Serbii szczególnie cenione są pejzaże okolic Šidu^[3]. Obrazy Šumanovicia znajdują się w muzeach w Belgradzie i Nowym Sadzie, ale większość trafiła do muzeum w Šidzie^[1]. Budynek, w którym eksponowane są obrazy Šumanovicia stanowi dar jego matki Persidy i został otwarty do zwiedzania w 1952. Muzeum dysponuje powierzchnią ekspozycyjną 400–700 m.kw. i gromadzi poza dziełami artysty także dokumentację związaną z jego twórczością. Z galerią związany jest także dom, w którym mieszkał Sava Šumanović, wraz z jego oryginalnym wyposażeniem. Przy galerii działa grupa artystów amatorów, która nosi imię Šumanovicia. Od 1999 jest przyznawana nagroda im. Savy Šumanovicia dla młodych artystów. Imię Šumanovicia nosi szkoła w Zemunie, otwarta w 2009^[5].